1974 Etiyopya Devrimi: İmparatorluğun Çöküşü ve Sosyalist Bir Deneyimin Doğuşu

20. yüzyılın ortalarında Afrika kıtasının tarihini derinden etkileyen olaylar yaşandı. Bu olaylardan biri, 1974 yılında Etiyopya’da meydana gelen devrimdir. Geleneksel monarşiyi yıkıp yerine sosyalist bir rejimin kurulmasını sağlayan bu devrim, sadece Etiyopya için değil, tüm Afrika için önemli sonuçlar doğurdu.

Devrimin Arka Planı: İmparatorluk Çağının Zayıflaması

Etiyopya imparatorluğu, yüzyıllardır varlığını sürdürmüş, kendi dilini ve kültürünü korumuş nadir Afrikalı devletlerden biriydi. Ancak 20. yüzyıla gelindiğinde imparatorluk, iç ve dış faktörlerin etkisiyle ciddi zorluklar yaşamaya başlamıştı.

İç sorunlardan biri, özellikle kuzeydeki Tigray bölgesinde yükselen ayrılıkçı hareketlerdi. Diğer yandan, ülkenin ekonomik yapısı da değişime ihtiyaç duyuyordu. Çoğunlukla tarım üzerine kurulu ekonomi, gelişmekte olan dünyanın ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalıyordu.

Dış faktörler ise daha belirgindi. Soğuk Savaş döneminin rekabeti, Etiyopya gibi Afrika ülkelerini de etkisi altına almıştı. ABD ve Sovyetler Birliği, bölgede nüfuzlarını arttırmak için yarışıyorlardı.

Halkın Çılgınlığı: Açlık, Yoksulluk ve Adaletsizlik

1973’te Etiyopya’da ciddi bir kuraklık başladı. Bu kuraklık, milyonlarca insanın açlıkla yüzleşmesine sebep oldu. Hükümetin yetersiz tepkisi, halk arasında hayal kırıklığına ve öfkeye yol açtı. İmparator Haileselassie I’in yönetimi, açlık sorunuyla mücadele etmek yerine kendisini zenginleştirmeye ve lüks yaşam tarzını sürdürmeye odaklanmış gibi görünüyordu.

Bu durum, özellikle gençlerin ve öğrencilerin tepkisini çekti. Açlıktan kıvranan halkın acısını görmezden gelen bir yönetime karşı protestolar arttı. Etiyopya’nın sosyal adaletsizliği de devrimin ateşini körükleyen önemli faktörlerden biriydi. Ülkenin ekonomik zenginliğinin küçük bir elit tarafından kontrol edilmesi, geniş kitlelerin yoksulluk ve eşitsizlik içinde yaşaması anlamına geliyordu.

Derbe: 1974 Devrimi ve Sonrası

• 17 Şubat 1974’te Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da büyük bir öğrenci protestosu gerçekleşti.
• Hükümet, protestoculara sert bir şekilde müdahale etti. Ancak bu müdahale, halkın öfkesini daha da arttırdı ve protestolara işçi sınıfları da katıldı.
• Protestolar ülkenin farklı bölgelerine yayılırken, imparatorluk ordusu içinde bölünmeler yaşandı.

Devrim sürecinde, bir grup askeri subay devrimin liderliğini üstlendi. 12 Eylül 1974’te imparator Haileselassie I tahttan indirildi ve ülke bir Sosyalist devlet ilan edildi. Yeni yönetim, “Derg” (askerler konseyi) adı altında bir junta rejimi kurdu.

Sosyalist Deneyim: Başarılar ve Zorluklar

Derg hükümeti, radikal toplumsal ve ekonomik reformlar başlattı.

Bu reformlar, Etiyopya’nın sosyal yapısına derin bir etki yaptı ve ülkede önemli ilerleme kaydedildi. Ancak Derg rejimi aynı zamanda otoriter bir yönetim şekli benimsedi. Muhalefeti bastırmak için şiddet kullanıldı, siyasi özgürlükler kısıtlandı.

Soğuk Savaşın Gölgesi: Etiyopya İç Savaşı ve İkinci Devrim

1970’lerin ortalarında, Tigray bölgesinde bir ayrılıkçı hareket başlamıştı. Bu hareketin lideri Meles Zenawi idi. Derg rejimi ile Tigraylılar arasındaki çatışmalar ülke genelinde bir iç savaşa dönüştü.

Soğuk Savaş döneminin gerilimleri de Etiyopya’da hissediliyordu. Sovyetler Birliği, Derg rejimine silah ve ekonomik yardım sağlarken, ABD ise Etiyopyalı muhalefeti destekliyordu.

1991 yılında Derg rejimi yıkıldı ve Meles Zenawi liderliğindeki Tigraylı grup iktidarı ele geçirdi. Bu olay, ikinci bir devrim olarak yorumlandı.

Sonuç:

1974 Etiyopya Devrimi, Afrika tarihini derinden etkileyen önemli bir dönüm noktasıdır. Geleneksel monarşiyi yıkıp yerine sosyalist bir sistem getiren bu devrim, aynı zamanda ülke için uzun ve kanlı iç savaşlara yol açtı.

Devrimin başarısı ve başarısızlığı üzerine hala tartışmalar sürmektedir. Ancak bir gerçek var ki: 1974 Etiyopya Devrimi, ülkenin modern tarihini şekillendirme gücüne sahip önemli bir olaydı.